Vizantijsko carstvo ili Istočno rimsko carstvo je istorijski termin koji se koristi kako bi se opisalo helenizovano Rimsko carstvo iz doba Pozne antike i srednjeg veka. Prestonica Vizantije bila je u Konstantinopolju i vizantijski carevi su vladali carstvom kao direktni naslednici rimskih careva antike. Ne postoji konsenzus u istorijskoj nauci kada počinje istorija Vizantijskog carstva, odnosno kada se završava istorija Rimskog carstva. S obzirom da je naziv Vizantija nastao u 16. veku zahvaljujući zapadnoevropskim humanistima, kao ključni datumi se smatraju 330. godina kada je Konstantinopolj inaugurisan, zatim godina 395. kada je car Teodosije I podelio carstvo na dva dela i 476. godina n. e. kada je Zapadno rimsko carstvo prestalo da postoji.

Vizantinci su smatrali sebe Rimljanima (grčki Ῥωμαίοι) i govorili su grčki jezik koji je bio dominatan u Istočnom Mediteranu još iz doba helenizma. Vizantija je tokom Srednjeg veka razvila sopstvenu kulturu koja se zasnivala na nasleđu klasične antike, hrišćanske religije i grčkog jezika, koji je potisnuo latinski tokom 7. veka. Tokom njene hiljadugogodišnje istorije Vizantija je doživela brojne uspone i padove. Vizantija je povratila zapadni deo carstva u 6. veku pod vladavinom Justinijana I i tada je dostigla svoj teritorijalni vrhunac. U 7. veku carstvo je porazilo Avare i Sasanidsku Persiju da bi ga ubrzo zatim muslimanski Arapi lišili većine bliskoistočnih poseda i krajem 7. veka, severnoafričkih poseda. Tokom 8. i 9. veka, carstvo su uzdrmale spoljne nevolje poput seobe Slovena i bugarskih invazija kao i unutrašnje poput ikonoborstva. Pod Makedonskom dinastijom (867. - 1056.) carstvo je doživelo potpunu obnovu i početkom 11. veka bilo je vodeća sila u Istočnoj Evropi i na Bliskom istoku. Sukobi sa Seldžučkim Turcima u 11. veku prouzrokovali su trajni gubitak unutrašnjosti Male Azije, mada je carstvo doživelo restauraciju svoje moći i ugleda tokom vladavine dinastije Komnina u 12. veku. Pad Carigrada tokom Četvrtog krstaškog pohoda 1204. godine je bio katastrofalni udarac Vizantijskom carstvu. Carstvo je obnovljeno 1261. godine pod vlašću poslednje vizantijske dinastije, dinastije Paleologa. Kombinacija spoljnih neprijatelja i građanskih ratova, još više je oslabila Vizantiju koja pod Paleolozima prestala da bude prvorazredna sila. Vizantijska istorija završena je sredinom 15. veka osmanskim osvajanjima, pre svega prestonog Carigrada 1453. godine.

Vizantijsko carstvo se danas smatra jednom od najvažnijih civilizacija u istoriji, iako je termin Vizantija dugo vremena bio sinonim za propast i dekadenciju. Hrišćanska religija, rimska politička ideja i grčka civilizacija se smatraju stubovima Vizantijske civilizacije. Vizantija je dala veliki doprinos modernom svetu u poljima diplomatije, arhitekture, književnosti, umetnosti i poseban doprinos je dala u sačuvanju klasične književnosti. Opstanak klasične književnosti je ključno doprineo u potonjem razvoju Renesanse u Zapadnoj Evropi.

Vizantijsko carstvo je trajalo hiljadu godina sa svojim obrascem vere koja se temelji na hrišćanskoj državnosti, na čijim izvorima je stajao ravnoapostolni car Konstantin Veliki.

Srednja vizantijska epoha

610-641 - Iraklije (titula: vasilevs - vazileos, antičko-grčki naziv za kralja - umesto imperatora). Grčki postaje zvanični jezik. Sa tematskom uređenjem Iraklije nastavlja delo cara Mavrikija: podela carstva na vojno-administrativne jedinice (teme) pod jednim strategom, koji poseduje vojnu i civilnu vlast nad provincijom. Kolonizacijom vojnika stvaraju se vojnici-zemljoposednici (stratioti); svaki stratiot je vojnik, on dobija posed sa pravom da ga daje u nasledstvo. Iz sredstava sa poseda je trebalo dobijati sredstva za život i vojnu opremu. 626. godine su u isto vreme napadi Avara i Slovena sa jedne, Persijanaca sa druge strane na Vizantiju; 628. godine je pobeda nad Persijancima koji su pre toga Vizantiji oteli Egipat, Siriju, Palestinu, Jerusalim i Jermeniju. Sledi slom Persijskog carstva, i početak arabljanskog osvajanja Persije i celog Irana. Zbog stalnih arapskih napada na istočne granice carstva, Balkansko poluostrvo prepušta se Slovenima, za vreme cara Konstanca II. Pogonatos (641-668) priznaju vrhovnu vlast Vizantije. U to vreme i Srbi i Hrvati 'zvanično' (odnosno najkasnije) dolaze u svoju današnju domovinu. Odvijaju se Arapski napadi (674-678, 717-718) na sam Konstantinopolj, koji Sloveni počinju da nazivaju Carigrad.

717-802 - Sirijska (Isavrijanska) dinastija. Zbog uticaja Judaizma i Islama, dolazi do Ikonoborstva - odbacivanja ikona čije je poštovanje u Vizantiji kao i kod ostalih pravoslavaca jako rasprostranjeno. Na vlast je došao Lav koji je zabranio poštovanje ikona i započinje njihovo uništavanje. Suprotno ikonoborcima stoje Ikonoduli. Najveći borac za ikone i teološko opravdanje ikona dolazi od Sv. Jovana Damaskina, monaha i teologa u manastiru Sv. Save - Mar Saba - kod Jerusalima (Sv. Sava srpski - Rastko Nemanjić - je posetio ovaj manastir, po čijem je osnivaču uzeo svoje monaško ime, i dan danas ima srpskih pravoslavnih monaha u tom manastiru. Tu je Sava dobio svoj "pastirski štap" Sv. Save starijeg, za koji se govorilo da je Sv. Sava stariji ili Osvećeni predvideo da će jednoga dana doći neki plemeniti mladić carskog roda, koji će nositi njegovo ime, i njemu da se preda njegov pastirski štap; Sava je po predanju iz Mar Sabe doneo i ikonu Sv. Bogorodice Trojeručice - hilandarsku).

740. godine je pobeda nad Arapima kod Akroinona. Slede vojni uspesi cara Konstantina petog, arabljani više nisu opasnost za opstanak Vizantije. Ratovi Vizantinaca i Arabljana postaju pogranični ratovi. Arapska ekspanzija ide prema zapadu: osvajanje vizantijske severne Afrike i Španije zapadnih Gota. 751. godine pada Ravena i to je slom poslednje vizantijske vlasti u Italiji, tako da Vizantiji preostaje samo Južna Italija. 800. godine franački kralj Karlo Veliki krunisan je od pape Lava III u Rimu kao rimski car, te dolazi do spoja rimske crkve sa zapadom koji je započeo još papa Stefan II.

752-757 - sa franačkim kraljem Pipinom, sa ovim aktom se završava. Rim napušta Vizantiju i okreće se prema zapadnim narodima. 812. godine Mihail I priznaje Karlu carsku titulu, kao zapadno-rimskom vladaru.

820-867 - vlada Amorejska (frigijska - Frigija, stara antička zemlja u Zapadnoj Maloj Aziji - Turskoj) dinastija, pa usleđuje arapsko osvajanje ostrva Krita. Posle kraja Ikonoboraca i pobede Ikonodula (843. godine), dolazi do novog procvata Vizantije pod Mihailom III.

842-867 - car je Mihail III. Dolazi do propovedanja hrišćanske vere i misioniranje među slovenskim narodima: 'slovenski apostoli' Sv. Ćirilo i Metodije idu u Moravsku. Krštava se bugarski kagan Boris (865), a Srbi primaju hrišćansku veru: u to vreme (oko 850. godine) srpski veliki župan Vlastimir odbija da prizna državnu prevlast Vizantije, i stvara prvu nezavisnu srpsku državu. 863. je vizantijska pobeda nad arapskim emirom od Melitene i to označava početak ofanzivne politike Vizantije na istoku. 867. godine dešava se prvi veći raskol među istočnom i zapadnom Crkvom u tzv. maloj šizmi, za vreme carigradskog patrijarha Fotija.

Tematsko uređenje uzdiže vojnu snagu Vizantije. Vojska se sastavlja od vojnih jedinica iz "tema" i gradskih garda u Carigradu (tzv. tagmata), a ratna mornarica iz primorskih tema i carske flote kod Carigrada. Dolazi do podele državne uprave na logotezije (ministarstva) pod logotetima; glavni logotet jeste dromos, vođa državne politike (kao danas npr. premijer). Proces feudalizacije kroz stvaranje jedne tematske aristokratije i porast manastirskih poseda prave od slobodnih seljaka i stratiota kmetove velikim posednicima. Vizantija mora ponovo da uzima u vojnu službu najamnike. Kontrola nad većim gradovima ostaje u čvrstoj ruci centralne vlasti, kroz zanatske zadruge i organizacije. Sukobi i borbe za prevlast između službenički (dvorske) aristokratije prestonice i vojne aristokratije u provincijama.

Pad Srednjovizantijskog carstva (1025-1204)

Zbog nezaustavljenog feudalizma dolazi do slabljenje fiskalne i vojne snage carstva (ukidanje temate - vojnih provincija), priznanja fiskalne autonomije (sloboda od poreza) velikim posednicima i davanje u zakup poreza, zatim slabljenja vojničkog sistema stratiota (vojničkih seljaka) i uvođenja pronija-sistema (prepuštanja državnog ili "carskog" zemljišta i svaku zaradu iz te zemlje za službu na jedno određeno vreme, u početku za vojnu služu, a kasnije za svaku vrstu službe), stvaranja velike i manje aristokratije (npr. pronijari). Istovremeno se stvara haristikar-sistem, tj. privremeno se preuzimaju crkveni odnosno manastirski posedi, koji se prepuštaju svetovnim upravnicima. Takođe dolazi do prevelikog rasta broja službeničke birokratije u Carigradu, obično na štetu vojske.

1045. je osvajanje Jermenije (poslednje vizantijsko osvajanje na istoku), a 1054. godine je crkveni raskol između istoka i zapada (veliki šizma), otpadanje Rimokatolika od crkve. Nakon izumiranja makedonske dinastije (1059-1078 ) dolazi nova dinastija (Duka) što uzrokuje napredovanje Normana, Pečenega i Mađara, ali posebno Turaka, i zbog toga dolazi do turske pobede kod Mancikerta (1071) nad Vizantincima, u kojoj vizantijski car Roman IV Diogen gine. Turci osvajaju glavni deo Male Azije, tj. današnje Turske, i stvaraju oko 1080. godine svoju prvu državu na tlu Vizantije, tzv. Rumsku (rimsku) sultaniju. Takođe se obnavlja i srpska država, sa Vojisavljevićima sa središtem u Duklji (prva srpska kraljevina 1077. godine). Vizantija gubi i Hrvatsku (kraljevina 1076. godine), koju 1096 osvaja Ugarska, kao i italijanske provincije koje osvajaju Normani. Vizantiji preostaje, od teritorije koju je imala oko 1050. godine, celo Balkansko poluostrvo (Hrvatska, Srbija, Makedonija, Bugarska, Grčka...), južna Italija, cela današnja Turska, severna Sirija...

Dinastija Komnina (1081-1185)

1081-1118 - car Aleksije I Komnin vodi borbe protiv Normana koji su upali u Albaniju i stigli do Soluna, zatim protiv Pečenega koji su 1090. stigli do samog Carigrada, i protiv Turaka. Ovo predstavlja početak ofanzivne politike i perioda "kad su svi hteli u vojsku". 1082. u Veneciji Mleci za pomoć protiv Normana dobijaju privilegije u carstvu i pravo da po celom carstvu trguju bez plaćanja poreza, što predstavlja početak venecijanske prevlasti na moru, odnosno njihovog trgovinskog carstva i dominacije. 1096. je bio Prvi krstaški pohod gde car Aleksije uspeva da povrati zapadne teritorije Male Azije, i dobije priznatu vrhovnu vlast nad Antiohijom u Siriji.

1118-1143 - car Jovan II pobeđuje Pečenege, bori se protiv Ugarske i Venecije za Dalmaciju i Hrvatsku, pobeđuje Srbiju, koja stupa u vazalstvo Vizantiji, zatim osvaja tzv. Malu Jermeniju na južnoistočnom primorju današnje Turske, i Antiohiju (1138 ).

1143-1180 - car Manojlo I je pored Aleksija I najvažniji vizantijski vladar ovog perioda. On je pokušao da obnovi vizantijsku vlast u Italiji sa osvajanjem italijanske Ankone, zatim je maštao o osvajanju Rima i restauraciji univerzalnog Rimskog carstva, što dovodi do ekonomskog kolapsa Vizantije. U međuvremenu, Srbi sa Urošem dižu ustanak, a vizantijske borbe se nastavljaju protiv Normana, Ugara i Srba. 1158. godine vrhovna vizantijska vlast je nad krstaškim državama u Siriji i Palestini. 1159. godine, posle pobede nad Ugarskom, dolazi do ponovne vizantijske prevlasti u Srbiji i vizantijskog uticaja i u Hrvatskoj. Vizantija izgleda kao da je ponovo u uzletu i, direktno ili indirektno, vlada skoro na istim teritorijama kao za vreme makedonske dinastije, ali 1175. godine dolazi do saveza Venecije sa Normanima protiv Vizantije, 1176. je vizantijski poraz protiv Turaka kod Misiokefalona, a 1180. Stefan Nemanja diže srpski ustanak, i srpsko-ugarski savez protiv Vizantije. 1185. godine Normani osvajaju ponovo Albaniju i pljačkaju Solun.

1185-1187 - Srbi osvajaju Niš, Skoplje i Sofiju, a Ugarska Bosnu, Beograd i Braničevo.

1185-1204 - vlada dinastija Anđela (Angeloi) u čije vreme Vizantija ide prema svojoj propasti. 1187. godine Bugari dižu ustanak, a Vizantija je primorana da, nakon kratkotrajnog uspeha u Srbiji (1190), prizna samostalnost Bugarske i Srbije. Vizantiji preostaju u Evropi uglavnom grčke teritorije, iste teritorije koje će krstaši 1204. godine da podele među sobom.

1202-1204 - Četvrti krstaški pohod, navodno protiv Egipta, ali mletački dužd i tast Stefana Nemanjića, Enriko Dandalo, okreće se protiv Vizantije. 1204. dolazi do osvajanja i pljačkanja Carigrada, što predstavlja najveće pljačkanje u srednjem veku, kao i masakriranje domaćeg stanovništva. Osniva se krstaška država na tlu Vizantije, tzv. Latinsko carstvo. Ono je obuhvatalo današnju Grčku i evropsku Tursku, kao mali deo Male Azije preko puta Carigrada. Vizantiji preostaje Albanija i zapadna Turska, ali dolazi do podele: Albanija i deo zapadne Grčke (Epir) postaje tzv. Epirska despotovina, dok zapadna Mala Azija (Turska) skoro do Ankare postaje Nikejsko carstvo. Treći deo je mali primorski deo na severu današnje Turske, sa gradovima Trapezuntom ili Trabzon - tzv. Trapezuntsko carstvo. Ova tri dela su bila u međusobnom neprijateljstvu zbog nasledstva vizantijskog carstva, ali kao pobednik izlazi Nikejsko carstvo, koje 1261. godine vraća Carigrad i tako konačno da dobija vizantijsko nasleđe.

Simboli Vizantije


Zastava koja se danas može videti širom Grčke

U Vizantiji nije bilo tolike razlike između grba i zastave, tako da je praktično nemoguće pričati o tim pojmovima odvojeno. Postoje dva obeležja koja se paralelno provlače kao državni simboli sve vreme postojanja Carstva.

Konstantinov Steg

Gosti ne mogu videti slike, molimo Vas da se registrujete ili ulogujete

Konstantinov Steg

Konstantinov Steg čini zlatni (Or) grčki krst na crvenom (Gules) polju.

Prema legendi caru Konstantinu Velikom se uoči bitke sa rimskim pobunjenicima na nebu ukazao krst i reči:„U ovom znaku ćeš pobediti!“Nakon tog proviđenja car je preko crvene kvadratne zastave postavio zlatni krst i pod njom poveo vojsku u bitku u kojoj je pobedio. To nakon toga postaje simbol Carstva.
Latinsko carstvo [uredi]
Padom Carigrada u ruke Krstaša 1204 godine, osniva se Latinsko carstvo koje se smatralo naslednikom vizantijskih tradicija. Nastavak tradicija prikazan je i na novom grbu.

Grb Latinskog carstva čini zlatni (Or) grčki krst koji na četiri (Quarter) dela seče crveno (Gules) polje, dok se u svakom delu nalazi zlatni (Or) okruženi grčki krst.
Obnovljena Vizantija [uredi]

Nakon što je 1261 godine nikejski car Mihajlo VIII Paleolog oslobodio Carigrad i pobedio Epirskog despota, smatrao je sebe i svoju državu za jedine prave naslednike Vizantije što je pokazao i novim grbom Carstva.

Gosti ne mogu videti slike, molimo Vas da se registrujete ili ulogujete

Grb obnovljene Vizantije

Grb obnovljene Vizantije činio je zlatni (Or) grčki krst koji na četiri (Quarter) dela seče crveno (Gules) polje, dok se u svakom delu nalazi zlatno (Or) grčko slovo Β odnosno B (koja izgledaju poput ćiriličnog V), okrenuto ka spolja.
Značenje 4Β(B)

Pojava 4Β vezuje se za Mihajla koji je mesto latinskih okruženih grčkih krstova (ili kako ih neki tumače zlatnika) postavio slova Β. Smatra se da su ona u početku označavala samo početno slovo reči Vizantija odnosno termina Vizantijsko carstvo(iako se smatra da je ovaj termin kasnijeg porekla), a da su 4Β tek kasnije dobila značenje koje im se danas pripisuje. Smatra se da 4Β označavaju moto Paleologa odnosno moto Vizantije:

„Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων“
odnosno
„Car Careva Caruje Carevima“(misli se na Isusa Hrista)

Kada je od Vizantije dobio titulu despota, Stefan Lazarević je u srpski grb(koji je već činio iz Vizantije preuzet dvoglavi orao) uveo varijaciju ovog grba sa 4S umesto 4Β kao početna slova naziva Srbija. Smatra se da su 4S(odnosno ocila ili ognjila kako se još nazivaju) tek kasnije dobila značenje srpskog motoa:
„Samo Sloga Srbina Spasava“

Dvoglavi Orao

Orao se u Vizantiji pojavljuje od njenog nastanka i predstavlja kontinuitet sa Rimskom imperijom čiji je simbol bio.

U X veku u Vizantiji se umesto jednoglavog, pojavljuje dvoglavi orao koji je predstavljao Carstvo koje je okrenuto i Istoku i Zapadu odnosno i Aziji i Evropi. Iz Vizantije se dvoglavi orao proširio na zemlje pod njenim direktnim uticajem(Srbija, Rusija,...)

Paleolozi

Dvoglavi orao se pojavljivao u raznim bojama u Vizantiji, ali je najpoznatiji kao simbol poslednjih vizantijskih careva i Morejskih despota Paleologa.

Gosti ne mogu videti slike, molimo Vas da se registrujete ili ulogujete

Grb Paleologa iz Mistre, XV vek

Grb Paleologa čini crni (Sable) okrunjeni dvoglavi orao u poletu iznad kog je velika kruna, na zlatnom (Or) polju.
Grb danas [uredi]
Nekadašnji grb Paleologa koristi se danas kao grb Vaseljenske Patrijaršije, sportskog društva AEK, Novovizantinskog Pokreta. Zastave sa njim mogu se videti širom Grčke, najčešće na tvrđavama i crkvenim zgradama. Smatra da je tako izgledao grb odnosno zastava poslednjeg vizantijskog cara Konstantina Dragaša.

Grb danas čini crni (Sable) dvoglavi orao u poletu, oružan mačem(u desnoj) i šarom(u levoj) iznad kog je kruna, na zlatnom (Or) polju.

Velika šizma


Velika šizma ili veliki raskol (gr. σχισμα, lat. schisma - raskol, odvajanje, cepanje, deljenje, šizma) je stanje kanonskog odvajanja i prekida liturgijske zajednice između Rimskog i Carigradskog patrijaršijskog prestola izazvano bulom isključenja koju je kardinal Humbert, u ime pape Lava IX (umrlog tri meseca ranije), položio 16. jula 1054. godine na presto Svete Sofije protiv patrijarha Mihaila Kerularija. Vaseljenski patrijarh je zbog toga isključio papsku delegaciju prisutnu u Carigradu. Ovim činom Rimska patrijaršija i njeni sledbenici otpadaju od jedne, svete i saborne Pravoslavne (Ortodoksne, Pravoverne) Crkve Hristove.

Tumačenja raskola

Postoje mnogobrojna tumačenja i analize sadržaja i dimenzije raskola. Iv Kongar (Ynes Congar , "Note sur le schisme oriental" , u tomu 1054-1954. L'Eglise et les Eglises, I, str. 92-95) vidi raskol kao dugi proces uzajamnog "udaljavanja" ("estrangement") Inače, danas se bolje shvata da 1054. jeste samo jedna epizoda u tom procesu "udaljavanja" između Zapada i Istoka. Ovaj proces je pokrenut i ubrzan ne samo bogoslovskim ili crkvenim nego i političkim i kulturnim događajima.

Prednapetosti pre raskola

Pravom odvajanju prethode i slede brojna dela i rasprave u momentima napetosti, od kojih pominjemo: Četvrti Vaseljenski Sabor (451), na Petnaestoj sednici (kanon 28 ), priznaje patrijarhu Carigrada, "drugoga Rima", iste povlastice kao i prestolu Rima. Na poslednjoj sednici papski izaslanici protestuju protiv Istočnih episkopa. Papa nije potpisao taj kanon, te tako rivalstvo između "dva Rima" postaje javno i službeno. Dva "režima" crkvene uprave - monarhija papstva na Zapadu i kolegijalna sabornost na Istoku -počinju postepeno da se uobličuju u različne sisteme i da se otada sučeljavaju (v. X. Alivizatos, "Les deux regimes dans l'Eglise unie avant le Schisme ", u tomu 1054-1954. L'eglise et les Eglisses , P, str. 106-116).
Pomesni sabor u Toledu (598 ) prihvata unošenje dodatka "Filiokve" u nikejski Simvol vere, i pored toga što je papa Lav III protiv umetka da bi se poštovalo učenje Vaseljenskih Sabora. Na početku značaj tog menjanja nije primećen, ali ono će potom postati jedan od teoloških razdora između Zapada i Istoka.
Papski centralizam, koji je formulisao papa Nikola I (858-867) - koji 853. ne priznaje svetog Fotija (820-897) kao patrijarha - do krajnjeg oblika dovode pape Grigorije VII - Hildebrand (1073-1085), Inoćentije III i Jovan XXII (1316-1334). Zaista, isključenje sv. Fotija, jednog od najvećih erudita onoga vremena, najbolje pokazuje zahteve i ciljeve papa. Na osnovu pisama Nikole I, potonji kanonisti izradiće papski "Dictatus"; objavljen za vreme Grigorija VII (1073-1085), taj spis proklamuje supremaciju papstva nad Saborima i nad ovosvetskom vlasti.
Takozvana "fotijevska kriza" ili "Fotijev raskol" (867-879) izazvan prodorom katoličkih misionara u Bugarsku, koja je potpadala pod Carigrad. Sveti patrijarh Fotije (820-897) protivi se latiniziranju Bugarske i reaguje u okružnici upućenoj Istočnim patrijarsima (867) u kojoj navodi spisak pravoslavnih primedbi protiv Rimske Crkve. Za sv. Fotija "Filiokve" nije prosta nesaborna izmena Simvola koji ima vaseljenski karakter, nego doktrinarna inovacija koja dotiče Trojični dogmat.

Stvarni raskol počinje odlukama Carigradskog sabora 869. godine, koji osuđuje sv. Fotija. Sam sv. Fotije saziva Sabor u Carigradu 867. godine, koji zbacuje papu i osuđuje Rimsku Crkvu. Istina, Carigradski Sabor 879-880. godine, na kojem učestvuju i legati pape Jovana VIII, priznaje sv. Fotija za patrijarha, osuđuje "Filiokve" (sv. Fotije je zbacio papu Nikolu I koji podržavaše dodatak "Filiokve", koji su uneli nemački katolički misionari u Bugarskoj), priznaje jednakost Carigrada sa Rimom, pri čemu Rim ima πρεσβεια.
Godine 1052. patrijarh Mihailo Kerularije zatvara latinske hramove u Carigradu zbog toga što su upotrebljavali beskvasni hleb čija materija nije valjana za Evharistiju. Godine 1053, na poziv cara Konstantina Monomaha (1042-1054), papski izaslanici dolaze u Carigrad, no patrijarh Kerularije odbija da ih primi. U toj situaciji vođa delegacije, kardinal Humbert - koga je papa opunomoćio da odgovori Lavu, episkopu ohridskom, koji beše pripremio spisak latinskih pogrešaka i novotarija - polaže na presto crkve Svete Sofije "presudu isključenja" patrijarha. Sa svoje strane, Mihailo Kerularije osuđuje postupak kardinala...

Događaji nakon raskola

Četvrti krstaški rat (1202-1204), koji je, između ostaloga, hteo da Istočne patrijarhe i episkope zameni zapadnim titularnim, ogromno je doprineo jačanju Istočne antipatije prema Latinima. Skrnavljenjem pravoslavnih crkava u toku krstaškog pohoda i ustoličenjem latinskog patrijarha u Carigradu 1204. godine, stanje raskola praktično je zapečaćeno. Papa Inoćentije III, koji sebe nazivaše "Hristovim zamenikom", nije učinio ništa da spreči latinske osvajače da ne čine takva sramna dela prema sedištu Istočne Crkve.
Posle oslobađanja Carigrada od vlasti Latina (1204-1261), vizantijski carevi želeli su sa političkih razloga pomirenje sa Rimskom Crkvom.

Lionska unija

Car Mihailo VIII Paleolog godine, složio se da se sazove "Sabor sjedinjenja" Grka i Latina. Sazvan 4. maja 1274. godine od pape Grigorija H (1271-1276), Sabor u Lionu (Šesti opšti sabor održan na Zapadu ili Drugi lionski) dobio je ugled po nekim velikim rimokatoličkim teolozima - Albertu Velikom, Tomi Akvinskom i Bonaventuri - koji zaista formiraju "vrhunac teološke srednjovekovne kulture" (papa Pavle VI). Grčki delegati, prvi put na jednom Saboru na Zapadu, prihvatili su dogmatski dekret "Fideli", kojije potvrdio da Sveti Duh ishodi od Oca i od Sina kao iz jednog načela, a ne kao iz dva različita načela. Iako je Mihailo Paleolog (+1282) ratifikovao Lionski Sabor, a patrijarh Jovan XI (1275-1282) prihvatio pomirenje, Grčka Crkva nije prihvatila uniju sa Latinima. Štaviše, Car nije primio obećanu pomoć od Sabora. Naprotiv, njegova unionistička religiozna politika podgrejala je antilatinski pokret koji je poveo njegov naslednik Andronik II (1282-1328 ).

Florentinska unija

I pored neuspeha Lionskog Sabora, vizantijski carevi i dalje forsiraju uniju sa političkih razloga. Inače, unionistički sabori i unija kao metod pomirenja i uslov sjedinjenja, pospešili su netrpeljivost između Istoka i Zapada. Stoga se predlaže novi Sabor sjedinjenja, koji je sazvao papa Evgen IV (1431-1447), prvo u Bazelu a zatim je u januaru 1438. prenet u Feraru. Na Saboru učestvuje vaseljenski patrijarh Josif, predstavnici Istočnih patrijarhata i Istočnih Crkava, kao i car Jovan VIII (1422-1448 ), koji se nadao da će dobiti pomoć od Latina za krstaški pohod protiv Turaka. U januaru 1439. Sabor se premešta u Florencu. "Filiokve" je izrodilo oštru polemiku između pravoslavnog episkopa Marka Efeskog i latinskih teologa (Jovana od Montenera i Jovana Torkvemade), kojima se pridružio i Visarion Nikejski. Šestoga jula 1439. potpisan je dekret o uniji ,,Laententur caeli", u kome Grci prihvataju (1258-1282), koji zauzima Carigrad 1261. "Filiokve", purgatorijum, Evharistiju sa beskvasnim hlebom i duhovni primat rimskog episkopa. U novembru 1439. godine potpisan je drugi dekret o uniji sa predstavnicima Jermenske Crkve. (Zaredom, Koptska Crkva 1442, Sirijska Crkva 1445. i Haldejska Crkva 1445. prisiljene su da zaključe uniju sa Rimom.) Unija zaključena u Ferari bila je kratkog daha. Sveti Marko Efeski organizuje u Carigradu veliki protestni pokret protiv onih koji su potpisali uniju. "Unijati" su bili isterani i iz drugih pravoslavnih zemalja. Genadije Sholarije, prvi patrijarh posle pada Carigrada, uspeva da sazove Sabor 1484. godine koji je odbacio uniju u Ferari.

Isihastički sporovi

Grčko-latinske polemike (XI-XV vek), započete raspravom o "Filiokve", kulminiraju u sporu oko palamovske doktrine o nestvorenoj prirodi blagodati (v. plllmizlm). Reakcije sholastičkih latinskih teologa prema palamizmu jasno su pokazale da je odvojenost između Zapada i Istoka dosegla veoma ozbiljan dogmatski nivo. Nije reč samo o promeni saborne vlasti primatskom vlašću, niti pak o prihvatanju nekih predanja Istoku nepoznatih, nego je problem u doktrinarnom razvoju unutar Zapadne Crkve koji hrišćane ne sjedinjuje već ih razbija. Uostalom, novi katolički dogmati sa kraja XIX veka potvrđuju tu istinu.

Tumačenja raskola, novi pokušaji unijaćenja i prozelitstva, a osobito dogmati iz druge polovine XIX veka koji su potvrdili isključivu vlast papstva, nesumnjivo su doprineli određivanju Katolicizma kao jednog konfesionalnog sistema koji Pravoslavlje "ne prihvata". Više papa forsiraju unijatstvo (kojem već podlegoše pravoslavni u Ukrajini 1595. i Transilvaniji 1700): Pije IX u encikliki "Litterae ad Orientales" (1848 ), Lav XIII u "Praeclara Gratulationis" (1894), Pije XI u "Rerum Orientalis" (1928 ) i "Lux veritas" (1931). U decembru 1854. god. Pije IX, onaj koji će 1864. objaviti "Syllabus", proglašava, bez konsultacije ma kog sabora, "Bulu Ineffabilis", dogmat o neporočnom začeću Djeve Marije. Isti papa saziva Prvi Vatikanski Koncil (1869-1870) koji je doneo dogmat o univerzalnoj jurisdikciji i nepogrešivoj vlasti pape, i pored svih protestnih pokreta koji su se organizovali unutar i van Koncila. Novi dogmat, zasnovan na načelu "razvoja" doktrine, nikad nije prihvatila Pravoslavna crkva, osobito zbog njegovih posledica po patrističku eklisiologiju.
Godine 1894. papa Lav XIII ponovo se vraća na unijatstvo i ponavlja apel za povratak apostolskom rimskom prestolu, dok u novembru 1950. papa Pije XII proklamuje dogmat telesnog vaznesenja na nebo Djeve Marije ( u Apostolskoj konstituciji ,,Munificentissimus").

Drugi Vatikanski Koncil (okt. 1962 - dec. 1965) usvaja 21. novembra 1964. godine dogmatsku konstituciju o Crkvi, "Lumen Gentium ", gde se ponavlja doktrina Prvog Vatikanskog Koncila, formulisana u "Pastor aeternus", o suprematiji rimskog pontifeksa, Petrovog naslednika, vidljive glave cele Crkve (br. 18 i 25), kao i dekret o ekumenizmu, "Unitatis Redintegratio", u kojem se izjavljuje da je jedina prava Crkva Rimokatolička Crkva, dok se druge Crkve i crkvene zajednice odvojene od apostolskog rimskog prestola stavljaju na razne sporedne koncentrične krugove.
U januaru 1964. papa Pavle VI posećuje Jerusalim, gde se susreće sa Vaseljenskim patrijarhom Atinagorom I. U jesen iste godine, Svepravoslavna konferencija na Rodosu odlučuje da se započnu pripreme za otvaranje teološkog dijaloga "na ravnoj nozi" sa Rimskom Crkvom.

U predvečerje završetka Drugog Vatikanskog Koncila, 7. decembra 1965. godine, papa Pavle VI, u katedrali Svetoga Petra u Rimu, a patrijarh Atinagora u Patrijaršijskoj katedrali u Istanbulu, dižu u isto vreme anatemu koja je između dve Crkve trajala devet vekova. Dva poglavara Crkava ipak su svesni da "ovaj gest pravde i uzajamnog oproštaja nije dovoljan da bi se stavio konac razlikama, novijim i starijim, između Rimokatoličke i Pravoslavne crkve". Praktično, razdeljenost još postoji.