Ne zna se mnogo o boravku Rimske vojske na prostoru koji je pripadao antičkom Naissusu. Iz šturih pisanih svedočanstava i artefakata koji su pronađeni na ovim prostorima tek se naziru obrisi rimskog vojnog ustrojstva. Tu je pre svega nezaobilazna "Notitia Dignitatum" koja je takoreći najpouzdaniji izvor iz koga se tumače podaci vezani za ove i okolne prostore. Zatim, tu su spomenici koji govore da je Naissus bio veliki rimski vojni centar. Na pronađenim spomenicima dvojice pripadnika vojnih pomoćnih odreda, 1888. i 1962. god. prilikom istraživanja, govori se da je I rimska kohorta Kilićana (Cohors I Cilicum) imala svoj logor u Nišu sve do 134. god . kasnije je ona prebačena na Dunav u logor kod mesta Egeta (koji je danas Brza Palanka). Sa jednog drugog spomenika koji je podignut veteranu Tiberiju Klaudiju Valeriju, vojniku kohorte Krićana (Cohors I Cretum), saznaje se o prisustvu i ovog rimskog bataljona u Naissusu oko 93. god. koji je kasnije 110. god. prebačen u Panoniju. I imamo zabeleženu bitku kod Naissusa protiv najezde Gota septembra meseca 268 godine.
Ono što je bio primarni cilj stacioniranja rimske vojske u Naissusu pre svega je blizina limesa na Dunavu koji je pojačavan iznutra spremnim trupama. U doba Domicijana (81-96.) počelo se sa utvrđivanjem granice i izgradnjom limesa. Bili su to u osnovi granični putevi zaštićeni rovovima i bedemom, zidovima i palisadama a snabdeveni potrebnim osmatračnicama. To je više služilo kontroli granica nego stvarnoj odbrani. Limesi su organizovani uglavnom duž velikih reka, duž Rajne, Dunava i drugih većih prirodnih prepreka. U neposrednoj blizini granične linije podizani su kasteli-manja utvrdjenja koji su bili podrška graničnim pomoćnim trupama ponekad i u više linija dok su operativne trupe postavljane periferno u stalnim vojnim logorima na većim međusobnim odstojanjima, negde i na više stotina kilometararazmaka. Prilikom upada varvara na rimsku teritoriju, oni su najpre morali da svladaju prirodnu prepreku, a onda bi nailazili na otpor graničnih trupa. Ove trupe mogle su da odbace manje pljačkaške horde, ali prilikom nailaska veće grupe varvara nastojale su da ih zadržavaju dok ne stigne najbliža legija iz svog stalnog logora. Tako je dolazak Rimske vojske na ove prostore bio direktno motivisan obezbeđenjem severne granice na Dunavu što je uslovilo do lociranja određenih vojnih formacija i formiranja stalnih i ostalih tipova vojnih logora.
Još u prvom veku n.e. Rimljani udaraju temelje logoru na mestu gde se sada nalazi niška tvrđava podignuta na desnoj obali Nišave kao jedan od fortifikacijskih tačaka za odbranu od varvarskih plemena koja tada počinju da doživljavaju ekspanziju. Rimsko utvrđenje je po svemu sudeći obuhvatalo mnogo veći prostor od današnje tvrđave. Pružalo se od ušća Nišave pa uz njenu obalu onda odatle do Humske čuke, Kamenice,Vinika preko Jagodin male nazad do obala Nišave. Tome u prilog govore mnogi artefakti i ostaci arhitekture koji su pronalaženi u više istarživačkih projekata ali i prilikom slučajnih pronalazaka najčešće kod izvođenja građevinskih radova u tom reonu. Na severoistočnom obodu Niša nalazi se visoravan Vinik nadmorske visine oko 400 m. Na njegovoj južnoj strani mogli su se videti sve do kraja XX veka ostaci vojnog utvrđenja, najverovatnije kastela. Ovo utvrđenje ima podzemni lagum koji ide u pravcu prema tvrđavi. Godine 1912. sudeći prema pojedinim izvorima istraživača, njime se moglo dospeti na svega 60 metara od Gradskog polja. Po svemu sudeći ovaj lagum je od kastela na Viniku dolazio do same tvrđave linijom preko gradskog polja gde se u jednom delu i danas nalazi splet nekoliko laguma od kojih jedan ima pravac prema Viniku. Pre II svetskog rata pokušavano je da se ovaj lagum ispita ali je zbog nedostatka sredstava potrebnih za adekvatnu zaštitu taj projekat propao.
