Sve je počelo strahovitim vriskom u sred noći.

Gosti ne mogu videti slike, molimo Vas da se registrujete ili ulogujete


Dok su spasioci tražili odakle dolazi taj cvileći zvuk, našli su se ispred razjapljenih usta jedne drevne pećine u divljini Belizea. Osamnaest metara ispod, niz strmu liticu, povređeni meštanin ležao je zgrčen na krečnjačkom podu. Kada su se konopcem spustili do njega, spasioci su otkrili da se svuda unaokolo nalazi na hiljade ljudskih kostiju.

Meštanin je odvezen u bolnicu te sudbonosne noći 2006. godine, a njegova nesreća dovešće do otkrića koje iz osnova može promeniti razumevanje istoričara prema majanskoj kulturi. "Ono što smo otkrili predstavlja ogromnu kolekciju ljudskog skeletnog materijala - oko 9.000 kostiju", rekao je Džejms Brejdi, profesor antropologije na Državnom univerzitetu u Kaliforniji, koji je proveo decenije proučavajući mesta na kojima su živele Maje i dodao: "To je najverovatnije najveća kolekcija koja je ikada pronađena u nekoj majanskoj pećini."

Locirana na severu Belmopana, nedaleko od menonitske zajednice Springfilda u okrugu Kajo, pećina je ubrzo postala poznata kao "Pećina ponoćnog straha", zbog prirode njenog najnovijeg otkrića. Nije bilo potrebno mnogo vremena da se istraživači poput Brejdija spuste u pećinu i istraže skrovište kostiju, strukturne modifikacije i krhotine izuzetne grnčarije koje su se nalazile na dnu pećine i datiraju čak iz IX veka.

Kada je Brejdi počeo da istražuje majanske pećine početkom 1980-ih, većina ljudi mislila je da su ih one koristile za stanovanje. Brejdi je bio jedan od prvih stručnjaka za Maje koji je pretpostavio da su pećine - kojima su često naknadno rađene staze i platoi koji su omogućavali grupama ljudi da zavire unutra - bile nešto drugo. On je rekao da su pećine bile sveta mesta u osnovi majanske kosmologije, kao što su to bile masivne kamene piramide, koje se i danas izdižu iz džungli širom Latinske Amerike. Pećine su bile mesta za rituale, uključujući i žrtvovanje ljudi.

Kosti otkrivene u tzv. Pećini ponoćnog straha "sadrže brojne dokaze o žrtvovanju, uključujući i trgove posekotina i povreda od udaraca koji su izazvali smrt, kao i plavi pigment", navela je 2010. godine Kristal L. Kifer, doktorka arheologije Univerziteta u Novom Meksiku. "Žrtvovani ljudi su često bili obeleženi plavom bojom, kako bi se znalo da su ubijeni za bogove, a ne u neke druge svrhe."

Šta je bila svrha žrtvovanja?

Kako Džejmi Ou, bivši direktor Arheološkog instituta u Belizeu navodi: "Drevne Maje, kao i one koje su dokumentovali španski kolonijalni sveštenici, verovali su da su ljudi sačinjeni od kukuruza. Zato kada nudite čoveka, u suštini hranite bogove kukuruzom." Pošto je kukuruz bio najvažniji izvor hrane za Maje, na žrtvovanje ljudi se gledalo kao na nešto što zahvalni ljudi mogu da urade za bogove kako bi osigurali svoje preživljavanje.

S timom istraživača s Arheološkog instituta i Univerziteta u Kaliforniji, Brejdi je počeo analiziranje više od 100 zuba otkrivenih među kostima 2008. godine. Tim je otkrio da je značajan deo tih zuba - oko četvrtine - imao manje habanja što ukazuje da su u pitanju dečji zubi. Analiziranjem zubne gleđi u laboratoriji, naučnici su saznali da su deca otkrivena u pećini poticala sa područja udaljenih i do 320 kilometara koji se danas nalaze van granica Belizea. Prema današnjim standardima to možda deluje daleko, ali je u ono vreme to smatrano ogromnom udaljenošću, naročito ukoliko su dovođena na lokaciju samo da bi bila ljudske žrtve. Ukoliko se ispostavi da je to tačno, Brejdi smatra da će to izazvati nova pitanja.

Donedavno, naučnici su imali ograničeno razumevanje odakle su majanske žrtve poticale i kako su stizale na lokacije gde su bile otkrivene. Mučni tragovi iz španskih izvora, natpisa na majanskoj grnčariji i spomenicima koji govore o žrtvovanjima kraljeva pružaju veoma malo podataka. Dečji zubi bi to mogli da promene.

"Ukoliko naši podaci pokažu da je postojala trgovina ljudima i da su prelazili velike razdaljine, to bi mogla da bude veoma značajna promena u našem razumevanju ljudske žrtve među Majama", rekao je Brejdi. Ali kako?

Poput mnogih stručnjaka za Maje, Brejdi je dugo verovao da Majansko carstvo nije postojalo, već da su umesto toga postojali polunezavisni gradovi-države, od kojih nijedan ne bi imao sveobuhvatni politički autoritet za trgovinu ljudima preko velikih razdaljina. Pošto dečji zubi potiču iz istog regiona, naučnici su primorani da uzmu u razmatranje ne samo to da je postojao neki nepoznat politički autoritet na tom mestu, već čak i da je postojala mreža za trgovinu ljudima specijalizovana za decu.

"Nijedno nije iz Belizea, što znači da imamo populaciju dece koja je dovedena odnekud da bi bila žrtvovana. Da li su deca oteta? Da li su prodata? Da li su dobrovoljno predata? Da li su bila siročad? Postoji mnogo različitih stvari koje moramo da proverimo. Zato što ih ima toliki broj koji dolazi iz istog regiona, moramo da pogledamo da li je postojala trgovačka mreža, naročito mreža trgovine ljudima, tj. decom", rekla je Samanta Lopez, jedna od studentkinja profesora Brejdija.

Ipak nikome, pa čak ni Brejdiju, nije prijatno da etiketira potencijalnu trgovinu žrtvovanjem kao "trgovinu ljudima".

"Ne bih baš iskoristio savremene termine, poput 'trgovine ljudima' za ove drevne rituale. To je veoma različit kontekst i možemo samo da nagađamo koji su motivi terali ove drevne ljude da se kreću tako", navodi Džejms Dojl, pomoćnik kustosa Muzeja "Metropolitan".

(nationalgeographic)