Gosti ne mogu videti slike, molimo Vas da se registrujete ili ulogujete


Židovar je smešten na zaravnjenom vrhu kupastog lesnog uzvišenja, 40 metara iznad nekadašnjeg korita reke Karaš (korito je danas isušeno, pošto je voda usmerena u kanal Dunav—Tisa—Dunav) i obuhvata površinu od 5 000m². Sačinjavaju ga utvrda (drvena palisada i suhozid) i podgrađe, koji su povezani svojevrsnom prirodnom rampom. Najstariji nalazi su datirani u neolit i pripadaju periodu zemljoradničkih kultura, a nalazi metalne šljake na prostoru ukazuju na to da su Kelti u svom gradu prerađivali rudu.

Židovar je višeslojno praistorijsko nalazište Tel tipa, koje se nalazi u blizini sela Orešac između Vršca i Bele Crkve, na obodu Deliblatske peščare. Arheološka istraživanja su na tom prostoru vršena u više navrata (1948. i 1949, 1964—1966, 1971, 1977, a nova istraživanja započinju 1996. godine i sa manjim prekidima traju do danas. Prva arheološka istraživanja započinje 1948. godine prof. dr Branko Gavela sa Filozofskog fakulteta u Beogradu. Pod rukovodstvom akademika Dragoslava Srejovića 1996. godine započinju nova sistematska istraživanja, kojima nakon njegove smrti rukovodi dr Miloš Jevtić. Tokom istraživanja utvrđeno je da prvo naselje na Židovaru potiče iz ranog bronzanog doba, a da život na Židovaru prestaje dolaskom rimljana i uspostavljanjem granice na Dunavu. Kulturni sloj na Židovaru dostiže debljinu od preko 5,7 m, i sastoji se od sukcesivno formiranih naselja, koja pripadaju bronzanom i gvozdenom dobu.

Stratigrafska slika na Židovaru je sledeća:

   - Horizont ranog bronzanog doba - predvatinski i ranovatinski horizont
   - Horizont srednjeg bronzanog doba - Vatinska kultura
   - Horizont kasnog bronzanog doba - Belegiš kultura
   - Horizont starijeg i srednjeg gvozdenog doba - Bosut IV
   - Horizont mlađeg gvozdenog doba sa tri faze:
   - Keltsko utvrđeno naselje odnosno keltski opidium (oppidium), koji predstavlja stariju fazu naselja mlađeg gvozdenog doba
   - Dačko/Keltsko naselje, koje predstavlja srednju fazu
   - Dačko naselje, koje predstavlja poslednju fazu lokaliteta i datuje se u kraj I vek n. e.

Danas se Židovar nalazi pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja, a njegovi najbitniji nalazi su:

   - arhitektonski ostaci
   - mnogobrojni keramički materijal,
   - oruđa od kamena, kostiju, jelenjeg roga
   - izuzetne ostave nakita, među kojima je se ističe ostava iz mlađeg gvozdenog doba otkrivena 2001. godine.

Tokom istraživanja lokaliteta, otkrivena je u keltskom horizontu bogata ostava srebrnog i ćilibarskog nakita iz mlađeg gvozdenog doba Srbije. U njoj je pronađeno:

   - osam velikih fibula od srebra
   - dva masivna torkvesa od pletene srebrne žice
   - dve raskošno ukrašene srebrne kutije za dragocenosti
   - veliki medaljon ukrašen poludragim kamenjem
   - dva prstena
   - stotinak velikih srebrnih perli
   - nekoliko desetina perli od ćilibara

ŽIDOVARSKO BLAGO

Židovarsko blago je značajno za srpsku arheologiju zato što se radi o nalazu koji je unikatan, jedinstven i po svom obimu i vrednosti, naučnoj i estetskoj, zaista predstavlja nešto što se može trenutno uvrstiti u prvi veliki arheološki nalaz XXI veka, kada je u pitanju ne samo prostor Srbije, nego i cele jugoistočne Evrope. Židovarsko blago, na osnovu onoga što smo uspeli da vidimo do sada, predstavlja nešto što će moći da se ravna i poredi, naravno ne u hronološkom smislu, ali u načunom, estetskom i kulturnom smislu, sa grobovima iz Mikene i sa trezorima iz Trakije. Njegov značaj je i zbog toga, što trenutno sve ono što mu hronološki i stilski pripada predstavlja mali i neznatan deo ove ostave koja je pronađena na Židovaru.

Sa druge strane, konačno se potvrdila pretpostavka još našeg profesora Gavele da je Židovar zaista bio jedna metropola u ekonomskom i kulturnom smislu, što smo mi istraživači osećali dok smo ovih zadnjih šest godina istraživali, ali su nam konkretni dokazi za tako nešto povremeno izmicali. Sada je sasvim izvesno da je Židovar u jednom protoistorijskom trenutku, ili već istorijskom za taj prostor Panonije i Banata, znači i Transilvanije i Dakije, bio jedan punkt u kome su se dešavale bitne stvari i u kome je stolovao čovek od izuzetnog značaja i ugleda. Teško je, ali i preuranjeno reći da li je to bio neki knez, vladar ili neko značajan u plemenskoj strukturi, ali se zaista radilo o osobi koja je u tom dačko-keltskom svetu uživala izuzetan ugled.

Sa druge strane, taj židovarski trezor, to Židovarsko blago kako ga mi već zovemo, ponovo nam je vratilo nadu da posle otkrića Lepenskog Vira, posle epohalnih otkrića u Gamzigradu, srpsku arheologiju čekaju veliki izazovi, i da je ovo teren koji ni približno arheološki nije istražen.

Ovaj nalaz očigledno predstavlja skrivnicu, odnosno nalaz koji je na brzinu, što se vidi po razbacanim predmetima, u jednom trenutku zakopan. Verovatno je nastao sredinom I veka p.n.e., u vreme nadiranja dačkog kralja Boirebiste na zapad.

Stanovništvo koje je živelo na Židovaru, očigledno je bilo mešovitog porekla, sastavljeno od Dačana, koji su verovatno bili u većem broju, ali i od skordiskog življa koji je posle 84. godine p.n.e., posle poraza od Kornelija Scipiona Aziagena, bežao dolinom Karaša i tada naselio židovarski grad. Sama ta činjenica da je Židovar bio naseljen mešovitim dačko-keltskim stanovništvom, koje bilo periferno, možda čak i pogranično, i koje je živelo jednim svojim životom, govori da Boirebista kao kralj Dačana nije imao velikog uticaja do trenutka kada se desio taj veliki pohod.

Verovatno u toj panici, ispred tih hordi dačkih ratnika, knez ili veliki poglavar tog praistorijskog naselja, pohranio je te dragocenosti da ne bi pale u ruke neprijatelju.

Knjiga "Ostava srebrnih predmeta sa Židovara"  na linku: http://www.academia.edu/461543/Ostava_srebrnih_predmeta_sa_Zidovara